Wybrane zagadnienia dotyczące składki ubezpieczeniowej

2. Dyskusyjne postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia, na podstawie których ubezpieczyciele pomniejszają odszkodowanie o kwotę odpowiadającą procentowo określonej różnicy miedzy wysokością zniżki, określonej na podstawie oświadczenia ubezpieczonego o jego dotychczasowym przebiegu ubezpieczenia, a faktycznie przysługującym jej rozmiarem. Jest to naszym zdaniem działanie nieuprawnione, noszące znamiona „kary umownej" stosowanie której w umowach ubezpieczenia nie powinno mieć miejsca. Wydaje się bowiem, że zawierając umowę, powinno się starannie ustalać prawo do zniżek w składce, a jeśli mimo tego doszło do nieuprawnionego z nich skorzystania - dopuszczalne może być wyłącznie potrącenie przez ubezpieczyciela kwoty niedoszacowanej składki z należnego odszkodowania, co powinno przywrócić równowagę miedzy faktycznie ponoszonym ryzykiem, a wysokością faktycznie należnej składki.

3. Problemy występujące w obrocie postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia, które zezwalają ubezpieczycielowi na pomniejszenie ustalonego odszkodowania o kwotę raty przy odszkodowaniu, mimo że termin jej płatności był określony na konkretną, dalszą datę. Tak formułowane zapisy są naszym zdaniem niekorzystne dla osoby ubezpieczonej i wewnętrznie niespójne, bo początkowo wyznacza się konkretny termin na zapłatę raty składki, a w momencie wystąpienia szkody, czyli finansowo trudnym dla ubezpieczonej osoby, pozbawia się ją części należnego odszkodowania, gdyż pobiera się od niej składkę, której opłacenie zaplanowała wraz z ubezpieczycielem na późniejszy termin.

4. Zwrot części składki w sytuacji wyczerpania się sumy ubezpieczenia w trakcie jej trwania np. w sytuacji wystąpienia  tzw. szkody całkowitej w ubezpieczeniu autocasco. Naszym zdaniem aktualnie kwestia ta powinna być rozstrzygana tak jak stanowi to zapis art. 813 §1 k.c.: " Składkę oblicza się za czas trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela....." i wskazywanie na inne czynniki, np. sumę ubezpieczenia, nie ma uzasadnienia. Liczymy, że w tej kwestii wątpliwości zostaną rozstrzygnięte w orzecznictwie sądów.

5. Problemy na rynku bancassurance w odniesieniu do zwrotu części składki pobranej w związku z ubezpieczeniem kredytobiorcy, gdy ten wcześniej niż przewidziano w umowie kredytu dokona jego spłaty. Niektórzy ubezpieczyciele wskazują na to, że w warunkach umowy ubezpieczenia zawartej przez bank na rzecz kredytobiorcy znajdują się zapisy które stanowią, iż składka ustalana jest na pełen okres przewidziany na spłatę kredytu, a jego wcześniejsza spłata nie ma wpływu na jej wysokość. Uważamy, że w tym zakresie nadrzędne są zapisy bezwzględnie obowiązującego art.813 §1 k.c., a tym samym zwrot części składki w takich przypadkach jest w pełni należny.

6. „Puste" ubezpieczenia czyli problem zasadniczo pojawiający się, choć nie tylko w praktyce bancassurance. Mam tu na myśli sytuacje, gdy dochodzi do objęcia ubezpieczeniem osoby, która co do zasady, już w momencie zawierania z nią umowy - nie spełniała warunków kwalifikujących ją do skorzystania z ochrony ubezpieczeniowej. Problemy te odnoszą się np. do starszych wiekiem kredytobiorców, których określony wiek eliminuje z grona uprawnionych do świadczenia, a także do kredytobiorców o złym stanie zdrowia, cierpiących na schorzenia o przewlekłym charakterze, których śmierć z powodu tych schorzeń również wyłącza ochronę ubezpieczeniową. Składka (czasami bardzo wysoka) jest pobierana, umowa zawierana, a i tak świadczenie nie będzie przysługiwało i umowa pozostanie pusta, bowiem kredytobiorca nie mieści się w zakresie ochrony ubezpieczeniowej zapisanej w warunkach umowy.   

Jak ujawniają wskazane powyżej przykłady odnoszące się do szeroko rozumianej problematyki składki ubezpieczeniowej, a obejmujące swym zakresem jedynie część występujących problemów - jest to temat złożony, wywołujący w praktyce szereg konfliktów. Zapewne wiele z nich zostanie usuniętych po zmianach w ustawach ubezpieczeniowych, nad którymi trwają prace w Ministerstwie Finansów. Inne zaś być może z czasem zostaną rozwiązane za sprawą orzecznictwa sądowego. Do tego czasu warto by jednak było, aby branża ubezpieczeniowa, dbając o swój wizerunek i w sposób  życzliwy podchodząc do spraw spornych, sama rozwiązywała problemy obserwowane w praktyce. Dowodem na to, że z sukcesem można tak działać, jest choćby przykład Link 4, który w sposób przyjazny klientowi rozwiązuje w wielu przypadkach  problem „podwójnego ubezpieczenia" w odniesieniu do obowiązkowego OC posiadaczy pojazdów.

Warto by było, aby tym praktycznym, nieuregulowanym w ustawie, a dobrym standardem, posługiwali się inni ubezpieczyciele - czego całej branży ubezpieczeniowej należy życzyć.


Krystyna Krawczyk

dyrektor Biura Rzecznika Ubezpieczonych