Emerytura pomostowa - czy mi się należy?

Od 1 stycznia 2009 r. osoby urodzone po 1948 r., które wykonywały prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, mogą ubiegać się o przyznanie emerytury pomostowej. Ustalenie prawa do tego świadczenia uzależnione jest od spełnienia określonych warunków, m.in. ukończenia odpowiedniego wieku oraz udowodnienia wymaganego stażu ubezpieczeniowego, w tym pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Emerytura pomostowa – w odróżnieniu od wcześniejszych emerytur przyznawanych według dotychczasowych przepisów – obliczana jest całkowicie na nowych zasadach, a więc na podstawie odpowiednio zwaloryzowanych składek emerytalnych zgromadzonych na koncie w ZUS oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego.


Kto jest pracownikiem wykonującym prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze?

Zgodnie z ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych[1], zwaną dalej ustawą, pracownikami wykonującymi prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze są pracownicy, którzy w pełnym wymiarze czasu pracy są zatrudnieni przy pracach w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionych w załączniku nr 1 lub nr 2 do tej ustawy. Załączniki te będziemy określali w dalszej części niniejszego opracowania jako nowe wykazy prac.

Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze ustawa uważa również osoby zatrudnione przed 1 stycznia 2009 r., stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu dotychczasowych przepisów, tj. art. 32 lub 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych[2], zwanej dalej ustawą emerytalną, a także rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zwanego dalej rozporządzeniem[3]. W dalszej części opracowania przepisy te będziemy określać jako stare wykazy prac.

Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się także tancerzy zawodowych ubezpieczonych z tytułu działalności artystycznej wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.

Pracownikami wykonującymi prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze są jedynie osoby zatrudnione przy takich pracach w ramach stosunku pracy. Nie są takimi pracownikami np. osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło, a także osoby prowadzące własną działalność gospodarczą.

Nie ma natomiast znaczenia forma organizacyjno-prawna pracodawcy. Pracownikami wykonującymi prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze mogą być więc np. osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie państwowym czy w prywatnej firmie.


Jaką pracę uważa się za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze?

Pracami w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy są prace związane z czynnikami ryzyka, które:

• z dużym prawdopodobieństwem mogą spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia (wraz z upływem wieku pracownika),
• wykonywane są w szczególnych warunkach środowiska pracy,
• determinowane są siłami natury lub procesami technologicznymi,
• pomimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej lub medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.

Zgodnie z ustawą, pracami w szczególnych warunkach są m.in. prace pod ziemią, na wodzie i pod wodą, w powietrzu, w warunkach gorącego i zimnego mikroklimatu, bardzo ciężkie prace fizyczne, prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego, a także ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym.

Szczegółowy wykaz prac w szczególnych warunkach zawiera załącznik nr 1 do ustawy. Natomiast prace o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia tej sprawności. Pełny wykaz tych prac wymieniony został w załączniku nr 2 do ustawy.


Możliwości uzyskania emerytury pomostowej

Ustawa przewiduje kilka możliwości uzyskania emerytury pomostowej. Pierwsza z nich przewidziana jest dla wszystkich pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienione w nowych wykazach prac. Chodzi o emeryturę przewidzianą w art. 4 ustawy, którą w dalszej części opracowania będziemy nazywać emeryturą pomostową na ogólnych zasadach.