Umowa ubezpieczenia – ujęcie prawne

W świetle przepisów kodeksu cywilnego przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel, którym jest zakład ubezpieczeń, zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

Wypadek przewidziany w umowie ma charakter zdarzenia losowego, które wywołuje następstwa w postaci szkody. Bliższe określenie tego zdarzenia ma zwykle miejsce w umowie.

Cechy umowy ubezpieczenia	Tak/Nie
Umowa zobowiązująca	Tak
Konsensualna	Tak*
Adhezyjna	Tak**
Odpłatna	Tak
Losowa	Tak
Wzajemna	Tak/Nie***

* Do jej zawarcia potrzebne jest tylko zgodne oświadczenie woli dwu umawiających się stron.

** Z reguły zawieramy ją przystępując do zaproponowanych nam i poniekąd narzuconych warunków.

***Ten element budzi kontrowersje. Gdzie tu bowiem wzajemność skoro my wciąż płacimy składki, a zakład ubezpieczeń odszkodowanie wypłaca tylko raz na jakiś czas, a niekiedy w ogóle, bo nie dotyka nas żadne ubezpieczone nieszczęście. Mimo tego w literaturze wskazuje się, iż wzajemność tego zobowiązania polega na tym, że zakład oferuje nam ekspektatywe wypłaty to jest udziela nam "pewności" wypłaty odszkodowania. I ta właśnie stała gotowość do ewentualnej wypłaty odszkodowania jest jego świadczeniem wzajemnym względem składki.

Charakterystyczny dla umowy ubezpieczenia jest element losowości stosunku ubezpieczeniowego. Strona ubezpieczająca osiąga zaspokojenie swego interesu przez to, że w zamian za przyrzeczenie pokrycia uszczerbku, lecz niepewnego, godzi się ponieść ciężar mniejszy, lecz za to pewny, w postaci opłacanej składki. W sumie może na tym wygrać lub stracić.

Odwrotnie przedstawia się interes ubezpieczyciela. Ten, z kolei ponosi ryzyko straty w o wiele mniejszym stopniu w skali całości umów przez siebie zawieranych z uwagi na gromadzenie składek funduszu ubezpieczeniowego zakładu.

Z uwagi na masowość umów ubezpieczenia oraz potrzebę równego traktowania osób, które należą do określonej grupy, umowy ubezpieczenia zawierane są przez zakład z reguły według ogólnych warunków umów ubezpieczenia. Treść OWU musi być zgodna z treścią regulacji kodeksowej, sprzeczność powoduje nieważność.

Zawarcie umowy ubezpieczenia ma miejsce na ogół przez przystąpienie. W praktyce dochodzi ona do skutku jako umowa pisemna, Dowodem jej zawarcia jest dokument wydany przez ubezpieczyciela, czyli polisa. Stosunek prawny wynikający z tej umowy trwa przez pewien okres.

Główne obowiązki stron sprowadzają się do następujących:

Po stronie ubezpieczyciela, gdy nastąpi wypadek przewidziany w umowie, jest obowiązek ustalenia wysokości szkody i spełnienia określonego w umowie świadczenia. Po stronie ubezpieczającego obowiązki przejawiają się tym, że powinien opłacać składki, poza tym przestrzegać zasad zmierzających do uniemożliwienia powstania wypadku lub do ograniczenia ewentualnego rozmiaru szkody. Umowa może nakładać też inne obowiązki.


Omawiając umowę ubezpieczenia w ujęciu prawnym nie sposób pominąć terminu, jakim jest nota pokrycia (ang. cover note). Jest to dokument równorzędny polisie, wystawiany przez zakład ubezpieczeń, w którym tenże zakład zobowiązuje się do objęcia ochroną ubezpieczeniową ryzyka do czasu wystawienia właściwej polisy, lub do momentu ostatecznego zamknięcia negocjacji (np. dotyczących ceny lub zakresu ubezpieczenia).

W dziedzinie ubezpieczeń osobowych jest przyjęte, że osoba, której dobra osobiste zostały ubezpieczone, czyli ubezpieczony, może wskazać osobę uprawnioną do uzyskania świadczenia od zakładu. Wskazanie takie może być imienne albo też zostać związane z okazicielem dokumentu o charakterze polisy. Należności przypadające uprawnionemu z tytułu ubezpieczenia osobowego nie wchodzą do spadku po ubezpieczonym.

Ubezpieczenie.com.pl/Ubezpieczeniaonline.pl