Raport na temat nieprawidłowości w OWU ubezpieczeń na życie

Rzecznik Ubezpieczonych przeprowadził analizę ogólnych warunków ubezpieczenia oferowanych przez towarzystwa z działu I polis.

Jej wyniki skłoniły Rzecznika do wyrażenia opinii, że ogólne warunki ubezpieczenia zawierają postanowienia, które mogą być uznane za niezgodne z przepisami obowiązującego prawa.

Według RU, do charakterystycznych kwestii budzących wątpliwości zaliczyć należy:
•    sprzeczność postanowień wzorca z przepisami kodeksu cywilnego i innych ustaw,
•    występowanie niedozwolonych postanowień umownych, czyli postanowień naruszających prawa i interesy konsumentów usług ubezpieczeniowych,
•    nieprecyzyjność postanowień wzorców, brak przejrzystości tekstu oraz wadliwość konstrukcji o.w.u. od strony formalnej.

„Z punktu widzenia ochrony interesów konsumentów usług ubezpieczeniowych ważne jest aby wskazywane w niniejszym raporcie nieprawidłowości zostały przeanalizowane i możliwie szybko zmienione” – głosi  sporządzony po analizie OWU ubezpieczeń na życie raport Rzecznika. RU wskazał w nim przykłady nieprawidłowości w ogólnych warunkach. Jak cel raportu podano zasygnalizowanie ich rynkowi oraz skłonienie do dalszej analizy prawnej stosowanych wzorców umownych.Dostrzeżone przez Biuro Rzecznika Ubezpieczonych nieprawidłowości w formułowaniu postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia polegały w szczególności na:

•    zastrzeganiu możliwości potrącenia raty składki z kwoty świadczenia w sytuacji, gdy ubezpieczający i ubezpieczony są różnymi osobami;
•    nakładaniu dodatkowych obowiązków na ubezpieczonego, na którego rachunek inny podmiot zawarł umowę ubezpieczenia na życie;
•    przyznaniu ubezpieczycielowi uprawnienia do odstąpienia od umowy w sytuacji podania przez ubezpieczającego nieprawdziwych informacji oraz niezgodnych z ustawą ograniczeń odpowiedzialności ubezpieczyciela;
•    wprowadzeniu możliwości potrącenia składki ubezpieczeniowej w sytuacji, gdy nie zachodziła przesłanka jej wymagalności;
•    określeniu sposobu rozliczania składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia niezgodnie z ustawą;
•    wprowadzeniu notyfikacji ryzyka w czasie trwania umowy;
•    zniekształcające prawo odstąpienia od umowy ubezpieczenia określone w art. 814 § 4 k.c.;
•    odwoływaniu się do postanowień umownych, z którymi konsument nie miał możliwości się zapoznać;
•    dopuszczaniu zawarcia umowy ubezpieczenia w formie umowy ramowej;
•    uzależnianiu zawarcia umowy od wcześniejszej zapłaty składki;
•    wprowadzeniu zapisu, który zwalnia ubezpieczyciela z odpowiedzialności w przypadku, gdy wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia został wypełniony nieprawidłowo;
•    niewłaściwym określeniu terminu spełnienia świadczenia;
•    skracaniu terminu przedawnienia roszczeń;
•    zastrzeżeniu prawa zmiany warunków umowy ubezpieczenia na życie z ważnych przyczyn;
•    zastrzeżeniu prawa wypowiedzenia umowy przez ubezpieczyciela w sytuacjach wskazanych w OWU, lecz nie wymienionych w przepisach ustawy;
•    wprowadzaniu obowiązku zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności, w sytuacji, gdy przepisy nie zastrzegają takiej formy;
•    niezgodnym z ustawą określeniu udziału uposażonego w kwocie świadczenia ubezpieczeniowego;
•    nadmiernych wymogach formalnych dotyczących wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia;
•    nieprecyzyjnym formułowaniu warunków umowy, w tym definicji;
•    stosowaniu postanowień pozostających w sprzeczności z ogólnymi zasadami prawa cywilnego oraz niedozwolonych postanowień umownych.

Zastrzeżenia Rzecznika Ubezpieczonych wzbudził również język, jakim są pisane OWU. Przypomniał, że ogólne warunki winny być pozbawione skomplikowanego słownictwa, zaś użyte sformułowania nie mogą budzić wątpliwości interpretacyjnych lub wymagać wyjaśniania trudnych pojęć.

„Stronami umowy ubezpieczenia na życie są: zakład ubezpieczeń oraz ubezpieczający. Ubezpieczającym jest osoba, która zawiera umowę ubezpieczenia i zobowiązuje się do zapłaty składki ubezpieczeniowej. Ubezpieczający może zawrzeć umowę ubezpieczenia na życie we własnym imieniu i na własny rachunek (wówczas jest on jednocześnie ubezpieczającym i ubezpieczonym, tj. osobą, której życie lub zdrowie objęte jest ochroną ubezpieczeniową) lub na rachunek innej osoby (wówczas ubezpieczonym jest inna osoba, której życie lub zdrowie ubezpieczający uczynił przedmiotem ubezpieczenia). Ubezpieczenia na życie zawierane na cudzy rachunek są obecnie bardzo popularne i stanowią znaczną grupę umów. W ubezpieczeniach na życie występuje również instytucja uposażonego, którego wskazuje ubezpieczony” – podaje przykład raport.

Po dokonaniu oceny wzorców umownych, w szczególności tych wprowadzonych do obrotu po 10 sierpnia 2007 r., Rzecznik Ubezpieczonych uznał, że wiele stosowanych zapisów wymaga ewidentnej zmiany, bądź też dopracowywania. Powołując się na wyniki raportu stwierdził również, że nieprawidłowości w konstruowaniu wzorców umownych w ubezpieczeniach na życie jest bardzo wiele i na pierwszy rzut oka trudno je wychwycić. Zdaniem Rzecznika jest ich zdecydowanie więcej niż w przypadku OWU ubezpieczeń majątkowych. „Niepokojące jest także to, że wśród tych naruszeń odnajdujemy takie, które mogą naruszać rażąco interesy ubezpieczających i ubezpieczonych. Często zdarza się także, że w jednym wzorcu jednocześnie występuje kilka nieprawidłowych postanowień” – czytamy w raporcie.

Zdaniem Rzecznika Ubezpieczonych „w dalszym ciągu ubezpieczyciele stosują postanowienia mogące mieć negatywne skutki dla ubezpieczających i ubezpieczonych. Przejawy tego odnaleźć można również w postanowieniach niedookreślonych, nieprecyzyjnych. Dostrzec można także próby wprowadzania na mocy postanowień umownych nieobowiązujących już zasad, które w ramach nowelizacji przepisów zostały przez ustawodawcę usunięte, jak również w określonych przypadkach niedostosowanie obowiązującej terminologii i stosowanie pojęć używanych w poprzednio obowiązującym stanie prawnym.”

Rzecznik zapowiedział również, że wyniki analiz wzorów umów skłaniają go do kolejnych wystąpień do zakładów ubezpieczeń działu I o modyfikację treści wzorców, mającą na celu dostosowanie ich do obowiązujących regulacji prawnych. Z zadowoleniem powitał również złożone przez ubezpieczycieli deklaracje dokonania szczegółowej analizy i zmian w stosowanych wzorcach umownych.

Źródło: Gazeta Ubezpieczeniowa/ Biuro Rzecznika Ubezpieczonych

JT